Alloh taolo Haj surasini 28-oyatida:
«Ma’lum kunlarda Allohning nomini zikr qilinglar», deb aytgan. Ibn Abbos (r.a.) «Ma’lum kunlar»ni zulhijjaning avvalgi o’n kuni, deganlar.
Ibn
Abbos (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
«Mana bunda (ya’ni, zulhijja oyining avvalgi o’n kunida)
qilinganidan-da afzalroq amal yo’q», dedilar. Shunda sahobalar: «Alloh
yo’lidagi jihoddan hammi?» deyishdi. Rasululloh sollallohu alayhi
vasallam: «Ha, deb, «lekin bir kishi moli va nafsini xatarga qo’yib
ko’chaga chiqsayu, hech bir narsa bilan qaytmasa, ana o’sha afzaldir»,
dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari.
Imom Termiziyning
rivoyatlarida: «Solih amallar qilingan kunlar ichida zulhijja oyini o’n
kunidan ko’ra Allohga mahbubroq kun yo’qdir», dedilar, deb keladi.
Abu Hurayra r.a.dan rivoyat qilinadi: «Alloh taologa ibodat
qilinadigan kunlar ichida Zulhijja oyining (avvalgi) o‘n kunidan
sevimli kun yo‘q. U kunlarda tutilgan ro‘za yil davomida tutilgan
ro‘zaga teng. U kechalarda qilingan ibodat Qadr kechasida qilingan
ibodatga tengdir» («Uqud’ul-javohir», 2-831). Abdulloh ibn
Abdurahmon Doramiyning «Musnad»larida rivoyat qilinadi: Nabiy
sollallohu alayhi vasallam «Zulhijja oyining o’n kunidagi amaldan ko’ra
afzalroq amal yo’qdir», dedilar. Faqih Abu Lays Samarqandiy
(r.a.) aytadilar: Ibn Abbos (r.a.) rivoyat qilishlaricha,
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytganlar: "Solih amallarning
Allohga mahbubrog‘i mana shu kunlarda qilinganidir". Ya’ni, zulhijja
oyining birinchi o‘n kunligida qilingan amallar.
Jobir ibn
Abdulloh (r.a.) deydilar: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam
aytdilar: "Alloh taolo uchun kunlarning yaxshirog‘i va afzalrog‘i ashr
(zulhijja oyining o‘n) kunidir". "Alloh yo‘lidagi ish u kunlarga teng
emasmi?" deyishdi. Aytdilar: "Alloh yo‘lidagi (ish ham) ularga teng
emas. Magaram oti yarador bo‘lsa, yuzlarini chang-g‘ubor qoplasa".
Boshqa bir rivoyatda: "Oti yarador bo‘lsa va qoni oqsa, deyilgan".
Faqih
aytadi: Oyisha onamizdan (r.a.) rivoyat qilindi. Bir yigit qo‘shiq va
lag‘v gaplarni eshitib yurardi. Zulhijja oyi kirgach, ro‘za tutar edi.
Bu gap Payg‘ambarimizga yetdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam
unga odam yuborib chaqirtirdilar. U kelgach: "Bu kunlarda ro‘za
tutmoqqa seni nima majbur qildi?" deb so‘radilar. Yigit: "Ota-onam
sizga fido bo‘lsin, ey Allohning elchisi, bu kunlar hajning muayyan
kunlari va ham ibodatlari bajariladigan kundir. Shoyadki Alloh meni
hojilarning duolariga sherik qilsa", dedi. Aytdilar: "Har bir ro‘za
tutgan kuning yuzta qulni ozod qilishga teng, yuzta tuya, yuzta otni
Alloh yo‘lidagi jihodga berganingga barobar. Agar zulhijjaning
sakkizinchi kuni bo‘lsa, u kunda sen uchun mingta qul ozod qilganning,
ming tuya va ming otni Alloh yo‘lidagi jihodga yuborganning savobi
beriladi. Arafa kunida esa, sen uchun ikki ming qul ozod qilganning,
ikki mingta tuya va ikki mingta otni Alloh yo‘lidagi jihodga berganning
savobi bor. Bu ro‘zalar ikki yillik ro‘zaga tengdir. Bir yili
oldingisiga, ikkinchi yili keyingisiga".
Boshqa bir rivoyatda
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytganlar: "Arafa kunidagi ro‘za
ikki yil ro‘za tutganning savob bilan tengdir. Ashuro kunida tutilgan
ro‘za bir yil tutilgan ro‘za savobi bilan barobar".
Tafsirchilar Allohning: "Muso
bilan o‘ttiz kechaga va’dalashgan edik. So‘ngra uni yana o‘n (kecha)
bilan to‘ldirdik. Bas, Parvardigorining (uning uchun belgilangan) vaqti
komil qirq kecha bo‘ldi" (A’rof, 142), degan so‘zi haqida
aytdilarki: "U o‘n kecha zulhijjaning avvalgi o‘n kunidir. Alloh Musoga
haqiqatda gapirgan, unga najot berib, o‘ziga yaqin qilgan va sahifalar
yozgan kunlari ham mana shu ashr kunlaridir".
Abu Dardodan
(r.a.) rivoyat qilindi: "Sizlar zul-hijjaning o‘n kunida ro‘za
tutinglar, duolarni ko‘paytiringlar, istig‘for so‘ranglar va sadaqa
qilinglar. Chunki men payg‘ambarlaringiz Muhammad sollallohu alayhi
vasallamning bunday deganlarini eshitganman: "Ashr kunlari yaxshilikdan
mahrum bo‘lgan kishiga vayl bo‘lsin, xususan, zul-hijjaning
to‘qqizinchisida ro‘za tutmog‘laringiz lozim. Chunki unda sanab
adog‘iga yetib bo‘lmaydigan yaxshiliklar bor".
Faqih aytadilar:
Abdulloh ibn Ubayd ibn Umayr Laysiy dediki: "Bizlarga aytilishicha,
Alloh taolo Muso alayhissalomga beshta duoni hadya qildi. Ularni
Jabroil alayhissalom ashr kunlari olib keldi. 1. "La-a ilaha
illallohu vahdahu la-a sharika lahu lahul mulku va lahul hamd, yuhyi va
yumiyt va huva hayyul la-a yamut, biyadihil xoyru va huva ‘ala kulli
shayin qodir". 2. "Ashhadu al-la-a ilaha illallohu vahdahu la-a
sharika lahu ilahan vahidan ahadan somadan lam yattaxiz lahu sohibatan
va la-a valada". 3. "Ashhadu al-la-a ilaha illallohu vahdahu la-a
sharika lahu ahadan somadan lam yalid va lam yulad va lam yakullahu
kufuvan ahad". 4. "Ashhadu al-la-a ilaha illallohu vahdahu
la-asharika lahu lahul mulku va lahul hamd yuhyi va yumiyt va huva
hayyul-la-a yamut, biyadihil xoyru va huva ‘ala kulli shay-in qodir". 5. "Hasbiyallohu va kafa, sami ‘allohu liman da’a laysa varoallohi muntaha".
Zikr
qilinishicha, bu kalimalar Injilda nozil bo‘lgan. Havoriylar Iso
alayhissalomdan bu duolarning fazilatini so‘raganlarida, u zot (a.s.)
shunday savob va fazilatlarni gapirdilarki, uni bunday sifatlashga
boshqa hech kim qodir emas.
Abu Nazr Hoshim ibn Qosim aytadilar:
"Bu duolarni ashr kunlari o‘qigan bir kishi menga tushida uyida beshta
idishda nur ko‘rganini, bu nurlarning ba’zilari ba’zilaridan balandroq
ekanini aytdi".
Ibn Umar (r.a.) rivoyat qiladilar: Payg‘ambar
sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Alloh nazdida kunlarning
ulug‘rog‘i va amallarning afzalrog‘i ashr kunlarida qilingan
amallardir. Bu kunlarda takbirni, hamdni va "la-a ilaha illalloh"
kalimasini ko‘paytiringlar".
Nofe’ Abdulloh ibn Umar (r.a.)
haqida rivoyat qilib: "U kishi ashr kunlarida yotoqlarida ham, o‘tirgan
joylarida ham takbir aytar edilar", deydi. Ato ibn Abu Raboh ham ashr kunlarida ko‘cha va bozorlarda takbir aytganlar.
Yazid
ibn Abu Zayyod rivoyat qiladilar: "Said ibn Jubayr va Abdurahmon ibn
Abu Laylo, yana ko‘plab musulmon faqihlari iyd kunlari va tashriq
kunlari: "Allohu akbar, Allohu akbar, la-a ilaha illallohu vallohu
akbar, Allohu akbar va lillahil hamd", deb takbir aytar edilar". Ja’far
ibn Sulaymon aytadilar: Sobit Banoniy ashr kunlari majlisda barcha
so‘zlarni to‘xtatib: "Allohu akbar, Allohu akbar, la-a ilaha illallohu
vallohu akbar va lillahil hamd", deb zikr aytar va: "Bu kunlar zikr
kunlaridir", der edilar. Ulamolar ham shunday qilishardi. Ja’farning aytishicha, Molik ibn Dinor shunday qilganlar.
Mug‘ira
ibn Shu’ba Abu Ma’shardan rivoyat qiladilarki: "Ibrohim Naxa’iydan ashr
kunlari yo‘lda takbir aytish haqida so‘radim. U kishi kiyim tikuvchilar
ham shunday qilishlarini aytdi".
Lays ibn Abu Sulaym aytadilar:
"Mujohiddan ashr kunlari yo‘lda takbir aytish haqida so‘radim.
"Tikuvchilar shunday qiladi", dedilar".
Faqih aytadilar: Bu
kunlarda takbirni ichida aytsa, afzaldir. Agar takbir aytib, ovozini
ko‘tarsa, bu bilan shariatni zohir etishni va odamlarga eslatma
qilishni xohlasa, zarari yo‘q. Bu to‘g‘rida xabarlar o‘tdi.
Abdulloh
ibn Mas’ud Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar:
"Alloh taolo kunlardan to‘rttasini, oylardan to‘rttasini, ayollardan
to‘rttasini, jannatga oldin kiruvchilardan to‘rttasini va jannat
mushtoq bo‘lganlardan to‘rttasini tanladi.
Tanlangan kunlar: 1. Jum’a kuni. U kunda bir soat borki, banda Alloh taolodan dunyo va oxirat ishlaridan nimani so‘rasa, beradi. 2.
Arafa kuni. U kunda Alloh taolo maloikalarga faxrlanib aytadi: "Ey
maloikalarim, bandalarimga qaranglar, ular sochlari to‘zg‘igan, chang
holatda kelyapti. Ular mollarini infoq qildilar, badanlari charchadi,
shohid bo‘linglar, Men ularning gunohlarini kechirdim". 3. Qurbonlik
kuni. Bu kun kelib, banda so‘ymoqchi bo‘lgan qurbonlig‘iga yaqinlashsa,
birinchi oqqan qatra qon bandaning o‘tgan gunohlariga kafforat bo‘ladi. 4.
Iyd kuni. Ramazon oyida ro‘za tutganlaridan keyin ular bayramlarga
chiqishadi. Alloh taolo maloikalarga aytadi: "Ey farishtalarim, har bir
amal qiluvchi ajrini talab etadi. Bandalarim ro‘za tutdi va
bayramlariga chiqdi, ajrlarini Mendan so‘radi. Guvoh bo‘linglar, Men
ularni kechirdim". Keyin nido qiluvchi nido qiladi: "Ey Muhammad
sollallohu alayhi vasallamning ummati, qaytinglar, yomonliklaringizni
yaxshilikka aylantirdim".
Tanlangan oylar: Allohning oyi – rajab va uchta ketma-ket keluvchi – zulqa’da, zulhijja, muharram oylari.
Tanlangan
ayollar: Maryam binti Imron, Allohga va payg‘ambariga imon keltirgan
birinchi ayol Xadicha binti Xuvaylid, Fir’avnning xotini Osiyo binti
Muzohim va jannat ayollarining sayyidasi Fotima binti Muhammad.
Tanlangan
jannatga birinchi kiruvchilar: Har bir qavmning jannatga birinchi
kiradigan kishisi bordir. Arablardan Muhammad sollallohu alayhi
vasallam, forslardan Salmon, Rumdan Suhayb va habashlardan Bilol.
Jannat mushtoq bo‘lgan kishilar: Amirul-mo‘minin Ali ibn Abu Tolib (r.a.), Salmon, Ammor ibn Yosir va Miqdod ibn Asvad (r.a.)".
Solim
ibn Abu Ja’ddan rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam
Fotimaga: "Qurbonlik qilayotgan narsang oldida unga qarab tur. Albatta,
Alloh taolo gunohlaringni birinchi qon tomchisi tomishi bilan
ko‘taradi", dedilar. Imron ibn Husayn: "Bu sizga va ahlingizga xosmi,
ey Rasululloh, yoki hamma musulmonlargami?" deb so‘radi. "Hamma
musulmonlarga", dedilar sollallohu alayhi vasallam.
Oyisha
onamiz (r.a.) aytadilar: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam:
"Qurbonlik qilinglar va u bilan xursand bo‘linglar. Kim qurbonligini
qurbonlik qiladigan joyga olib borsa, uni qiblaga qaratsa, qiyomat kuni
shoxi, qorin ichidagilari, qon va junlari, tezaklari keltiriladi. Qon
agar tuproqqa tushsa, go‘yo Allohning oldiga tushgandekdir. Yengilgina
infoq qilib ko‘p mukofot olinglar", dedilar".
Foydalanilgan manbalar: Musnadi Imom Abu Hanifa, Al-azkor (Imom Navaviy) Tanbehul-g'ofiliyn (Abu Lays Samarqandiy www.ziyouz.com
|