«Elektron miya»ni inson miyasiga qiyoslab bo‘lmaydi. Inson miyasi qanday ishlashi haqida olimlar hozirgacha yakdil fikrga kelolganlari yo‘q. Kompyuter esa kiritilgan axborotni ma’lum dastur yordamida tez ishlab berish imkoniyatiga ega, ammo o‘zi mustaqil qaror qabul qilolmaydi. Ustunligi - hisoblash ishlarini juda tez bajarishidir. Insonlarning vaqti tejaladi. Hisoblash ishlarini osonlashtirish va qulaylashtirish borasida insonlar qadimdan izlanishlar olib borishgan.

AQShdagi «Time Life» nashriyotida «Tanishing: Kompyuter» rukni ostida kitoblar chop etilgan. Ana shu nashriyotda bosib chiqarilgan «Kompyuter Asoslari» (Computer Basics) kitobining kirish qismida esa EHMlar tarixi haqida so‘z yuritiladi.

Unda asli eramizdan avvalgi VI asrlarda Xitoyda qo‘llanila boshlangan cho‘tlar eramizning III asrida O’rta Yer dengizi sohillaridagi mamlakatlarda ixtiro qilingan, deb noto‘g‘ri ko‘rsatiladi. Sterjenga o‘rnatilgan munchoqlardan iborat bunday asbob - ilk hisoblash mashinasi sifatida tilga olinadi. XVII asrda shotlandiyalik Neper tomonidan logarifm kashfi, 1620-yilga kelib logarifmik chizg‘ich ixtirosi haqida bayon qilinadi. Undan keyin 1640-yilda Paskal tomonidan yasalgan qo‘shishdan boshqa amallarni bajarish juda noqulay, aylanuvchi tishli g‘ildiraklardan iborat hisoblash mashinasi haqida so‘z boradi. Kitobda XIX asrga oid perfokarta ishlatiladigan Jakkard stanogi, matematik jadvallar hisobi uchun mo‘ljallangan Charlz Bebbij mashinasi, Xollerit tabulyatori haqida batafsil ma’lumot beriladi. Nihoyat, 1924 yili Xollerit tomonidan IBM (International Business Machines) firmasi tuzilgani bilan mavzuga qisqacha xotima yasalgan.

Qiziq tomoni, kitobda o‘rta asrlar Sharq dunyosi haqida lom-mim deyilmaydi. Go‘yoki, Sharq dunyosi III va XVII asrlar oralig‘idagi kompyuterlar tarixi uchun hech qanday hissa qo‘shmagan. Unda kompyuter operatsiya tizimining asosi bo‘lmish algoritmning otasi Al-Xorazmiy haqida bo‘lsin, Beruniy, Al-Farg‘oniy, Ulug‘bek kabi yuzlab olimlar ishlatgan usturlab va rub’u taxtasi haqida bo‘lsin, bir og‘iz so‘z aytilmagan. Holbuki, Yer kurrasi radiusini Nyutondan ham aniqroq qilib, hozirgi eng zamonaviy asboblar bilan aniqlangan qiymatga juda yaqin tarzda hisoblagan Beruniy, yulduzlarning koordinatalarini xuddi shunday o‘ta aniqlik bilan o‘lchagan Ulug‘beklar albatta hisoblash uskunalaridan foydalanganlar. O’rta asrlarda Sharq olimlari tomonidan bunday asboblar keng qo‘llanilgan. Usturlab hamda rub’u taxtasi cho‘t yoki logarifmik chizg‘ichdan ancha mukammalroq bo‘lgan va ularga qaraganda ko‘proq amallarni bajara olgan.